Nasza wyprawa na koniec regionu rozpoczęła się tym razem miłym wydarzeniem pod koniec zeszłego roku: Tradycje w Hornonitrí - Wieczory pracy w pobliżu Tkáčova. Był to cykl wydarzeń, warsztatów twórczych, dziś młodzi ludzie nazwaliby to warsztatami. Patronat objęło stowarzyszenie obywatelskie Hornonitrie, które obejmuje dziewięć wsi w górnym biegu rzeki Nitry, zaledwie kilka kilometrów od jej źródeł. W Chvojnicach, Porubie i Nitrianske Prawnej postanowili uczyć rzemiosła swoich przodków i tym samym zachować dziedzictwo kulturowe.

Do Chvojnic dochodzimy wąską ścieżką, mijamy malownicze domy i kamienny nieotynkowany kościół. Uroku wioski dodaje fakt, że utracono sygnał w komórce, więc możemy skupić się jedynie na nadchodzącym wydarzeniu. „Historycznie teren wsi Chvojnica związany jest z produkcją drewnianych zabawek lub użytkowych naczyń drewnianych. Do początku XX wieku istniał tu warsztat rzeźbiarski, w którym miejscowi chłopcy uczyli się rzemiosła stolarskiego” – opowiada o historii rzeźbienia w Chvojnicach Radka Tarabčíková, kierownik projektu stowarzyszenia obywatelskiego Hornonitrie. I właśnie ze względu na historyczny związek z drewnem, w miejscowym domu kultury goście dosłownie tną drewno. Chvojnická smrečina to nazwa szkoły rzeźbienia w drewnie i produkcji zabawek, której próbowali potomkowie dawnych rzeźbiarzy. Wykorzystali tradycyjną metodę – cięcie motywów ludowych oraz technikę wykonania i malowania drewnianych zabawek. Wieczorowi roboczemu towarzyszył wykładowca Peter Lovas z Muzeum Górnej Nitry w Prievidzy. „Produkujemy zdobione tłoki, które służyły do mycia. Upiększa je technika drzeworytu, w której używamy wyłącznie noża. Rzeźbi różne ornamenty roślinne lub geometryczne. Wtedy była to najprostsza technika zdobienia” – wprowadza nas w tajniki kolorowych tłoków. Nasi przodkowie znali dwa rodzaje tłoków – jeden do mycia, a drugi do maglowania, który był prasowany. Na pierwszy rzut oka były podobne, choć te ostatnie były nieco dłuższe i miały ciekawsze znaczenie. „Tłok namorzynowy był także darem miłości. Był to przedmiot, który chłopak wyrzeźbił dla swojej dziewczyny na znak uczucia – dodaje, dodając, że młodzi mężczyźni wygrawerowali na tłoku inicjały ukochanej osoby. Oprócz rzeźbienia w Chvojnicach malowano drewniane zabawki, które wznoszono daleko i szeroko sto lat temu. Według prelegenta Rastislava Haronika z Wyszehradnego, lokalnej części Nitrianske Prawnej, również ma w swojej kolekcji jedną z oryginalnych zabawek Chvojnic. Powinna to być świąteczna piramida z figurami. Jest to świecznik, którego płomienie napędzały śmigło i obracał małą szopkę. Napis Fundstolen, który jest oryginalną nazwą Chvojnice, zdradza, że jest to oryginalna zabawka.

Podczas warsztatów twórczych współcześni próbowali malować kopie tokarskich zabawek, które znajdują się w zbiorach Muzeum Górnej Nitry w Prievidzy. „Gdyby te wydarzenia nie były organizowane, ludzie zapomnieliby, co jedli ich przodkowie w przeszłości. Witamy w koniczynie tradycji, którym byli oddani. Na przykład fakt, że zabawki powstawały w Chvojnicach – chwali organizację podobnych warsztatów przez jednego z burmistrzów i prezesa stowarzyszenia obywatelskiego Hornonitrie Miroslav Dzina. Zainteresowanie pracą z drewnem lub innymi tradycjami jest również duże wśród mieszkańców Górnej Nitry. Miło jest oglądać historyczne artefakty w muzeum, ale jeśli chodzi o wypróbowywanie rzemiosła twoich przodków, lubią zakasać rękawy. Wieczory pracy w Tkáčov dla środków antypandemicznych do tej pory się skończyły i musimy czekać na następny. Możesz przyjąć to jako zaproszenie i czekać na nowe terminy warsztatów kreatywnych na stronie Hornonitria. Wieczory robocze w Tkáčovie skupiają się we wsiach, w których w przeszłości zajmowali się rzemiosłem.

W Porubie współcześni próbowali stworzyć haft prawński pełnym ściegiem. Pomogły im narysowane wcześniej motywy. „Próbowaliśmy koronki przez siatkę. Jest to historycznie najstarsza technika, której używamy do tworzenia siatkowych toreb, koców, zasłon lub aplikacji osadzonych w różnych tkaninach. Jeśli chcesz, możesz ją ozdobić, wyszywając wzory na podstawowej siatce” , przenosimy się z Radką Tarabčíkovą do innej wsi w Hornonitrii. Rastislav Haronik, który ma w swoich zbiorach również oryginalne hafty szali ślubnych, opowiedział o historii networkingu. Trio warsztatów zakończyło się Prawem Nitra w warsztacie „U Tkáčov”. Od roku i roku zarówno młodzi, jak i starsi próbują tkania dywanów. Tym razem w warsztacie kreatywnym skupią się na tkaniu tkaniny, która według organizatorów jest już bardziej wymagającą techniką. Prawdopodobnie niewiele osób wie, jak wymarzone nitki osnowy lub wątku są wkręcane w łódź.

Jeśli do tej pory czułeś, że Hornonitrie to tylko edukacja i przywoływanie przeszłości, to jest odwrotnie. Mieszkańcy tych gmin spotykają się na wspólnych imprezach kulturalnych i sportowych. Często łączy się je np. jako gulasz TOP, gdzie poszczególne gminy „odmierzają swoje partie” i przygotowują najlepszy gulasz według własnej receptury. Podczas gdy smaki przeplatają się w kotłach, na stadionie piłkarskim toczy się walka o tytuł najlepszej drużyny. Górna Nitra nie wybaczy jednak nawet nietradycyjnych, ale jeszcze bardziej rozrywkowych dyscyplin. Kto nie chciałby być mistrzem w wbijaniu gwoździ, obieraniu ziemniaków czy piciu piwa? Takich perełek nie brakuje na wydarzeniach w dziewięciu zaprzyjaźnionych wioskach Górnej Nitry.

A jeśli zdarzy ci się odwiedzać ten obszar w czasie, gdy nie ma zabawy ani wydarzenia historycznego, nie rozpaczaj. Tutaj znajdziesz wiele oznakowanych szlaków pieszych i rowerowych, które zaprowadzą Cię z jednej części Hornonitrii do drugiej. W zależności od pory roku uwagę przykują ciekawe rośliny, a po letnim deszczu będą się dobrze bawić grzybiarze.

Nawiasem mówiąc, zbieracze grzybów. Już od ośmiu lat w miejscowości Malinová odbywa się wystawa grzybów, które są tu sprowadzane przez grzybiarzy z dużego obszaru. To nie tylko fajna wystawa fajnych dzieł. Patronat nad nim przejęli profesjonalni poręczyciele, członkowie Słowackiego Towarzystwa Mikologicznego Słowackiej Akademii Nauk. „Każdego roku cieszymy się, że wystawcy przyniosą jak najwięcej gatunków grzybów, nie tylko zwykłe grzyby jadalne, ale także trujące lub nieznane owocniki. Ważne jest, aby przynieść co najmniej dwa lub trzy owocniki jednego gatunku, nie pocięte, ale starannie wyselekcjonowane z podłoża, na którym rosły. Czy to ziemia, czy drewno. W przypadku nieznanych gatunków warto pamiętać, gdzie rosły. Na podstawie ustaleń wystawcy mogą również stworzyć własną kompozycję zainstalowaną na tacy” – wyjaśniają warunki udziału organizatorzy. Wystawa co roku obejmuje także poradnie zawodowe, przegląd literatury fachowej, a ostatnio największą na świecie encyklopedię mikologiczną. Jej autorem jest Ladislav Hagara, pochodzący z Górnej Nitry i mikolog europejskiego formatu. Ci, którzy nie mogą znaleźć grzybów w lesie, mogą obejrzeć panelową wystawę fotografii znanych i mniej znanych gatunków w miejscowości Malinová. Jednocześnie wystawa ta jest wyjątkowa także dzięki degustacji potraw z grzybów. I już teraz warto zaznaczyć takie wydarzenie w kalendarzu.

Śmiało byłoby wymienić wszystkie interesujące wydarzenia w wioskach Hornonitrii. Jest ich wiele, ao jednym na pewno zapomnielibyśmy. Cóż, jeśli myślisz o tym, gdzie jechać dalej na wycieczkę, pamiętaj o tych wierszach. Jest więcej niż prawdopodobne, że coś ciekawego wydarzy się w jednej z dziewięciu wiosek lub wirtualna wycieczka zmotywuje Cię do pieszych wędrówek lub spacerów po wsiach. W kilku znajdują się muzea nawiązujące do przeszłości. Gdzieś przeszłość przecina się z teraźniejszością. Na przykład w Tužinie i jej okolicach nasi przodkowie wydobywali złoto. Dziś kopanie złota to sport, odbywają się tu zawody słowackie i międzynarodowe. Górna Nitra jest obszarem historycznym o charakterystycznej kulturze słowacko-niemieckiej, którą stworzyli osadnicy i imigranci. Zajmuje dolinę górnego biegu rzeki Nitry. Od północy granicę Hornonitrii tworzy masyw Žiar ze wzgórzami Kľak i Vyšehrad. Jedną z jej czterech dzielnic jest dzielnica Prievidza. W jego północnej części znajduje się legalna dolina z kilkoma wsiami. Członkami stowarzyszenia obywatelskiego Hornonitrie jest dziewięć gmin Nitrianske Pravno, Nedožery-Brezany, Pravenec, Poruba, Kľačno, Tužina, Malinová, Poluvsie, Chvojnica.